W tym momencie wkraczamy na wyższą półkę działalności gospodarczej. Niektórzy mówią, że jest to wyższa szkoła jazdy. W tej formie działalności gospodarczej mamy już więcej praw, a zwłaszcza obowiązków. Wszystkie prawa i obowiązki ujęte zostały w Kodeksie Spółek Handlowych jako Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Dz. U. z 2020 r. poz. 1526, ze zmianami. Sam fakt, że przytaczam obowiązujący przepis prawa, świadczy o tym, że jest to poważna sprawa. Zanim jednak skupimy się na spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, należy wymienić najważniejsze i osiągalne dla przeciętnej osoby rodzaje spółek handlowych. Do takich spółek handlowych zaliczyłbym:
- a) spółka jawna
- b) spółka partnerska
- c) spółka komandytowa
- d) spółka komandytowo-akcyjna
- e) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
Ponadto Kodeks Spółek Handlowych reguluje prawa i obowiązki takich spółek jak:
- a) prosta spółka akcyjna
- b) spółka akcyjna
Ogólnie należy stwierdzić, że KH obejmuje następujące procesy odnoszące się do spółek handlowych, jak: tworzenie, organizacja, funkcjonowanie, rozwiązywanie, łączenie, podział oraz przekształcenie.
Nie jest moją intencją pisanie szczegółowej instrukcji poszczególnych rodzajów spółek, a jedynie przybliżenie jednej z nich, która jest najczęściej w przestrzeni gospodarczej, a mianowicie: spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Nie jest też moim zadaniem udzielenie instruktażu w tej dziedzinie, ale pokazanie chętnym zarysu problemów z tym związanych. Osobom, które będą zmierzały w tym kierunku i chciały prowadzić działalność w takich formach, polecam Kodeks Spółek Handlowych z komentarzem praktycznym. Po przeczytaniu radziłbym konsultacje z osobą kompetentną w zakresie pytań i wątpliwości.
Na zakończenie tego przydługawego wstępu przytoczę jeszcze tylko zdanie z wstępu do Kodeksu Spółek Handlowych M. Karolewskiego, wydanie ODDK, Gdańsk 2021: „Pomimo że Kodeks Spółek Handlowych stanowi niemal kompletną regulację w zakresie prawa spółek, to przepisy Kodeksu Cywilnego stosowane będą w wielu przypadkach. Tytułem przykładów należy wskazać na następujące sytuacje, w których wystąpi konieczność posiłkowania się przepisami prawa cywilnego:
– wady oświadczeń woli…
– nieważność umowy spółki…
– pełnomocnictwo i prokura…
– użytkowanie i zastaw…
– odsetki i ich wysokość…
– reguły wykonania oraz skutki niewykonania zobowiązań…” (kon. cyt.)
Teraz zajmiemy się omówieniem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.
Najważniejszą sprawą zawiązania (jakiejkolwiek) spółki jest: WSPÓLNY CEL. Tym elementem spółki handlowej jest wola oraz obowiązek wspólników do współdziałania w dążeniu do osiągnięcia wspólnego celu, czyli celu dla którego powołano spółkę. Cele i obowiązki zapisywane są w umowie spółki (często umowie notarialnej).
Jak wcześniej zaznaczyłem, najpopularniejszą spółką handlową jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Pierwszym i moim zdaniem jednym z najważniejszych artykułów dotyczących spółki z o.o. jest Art. 151, który przytoczę w całości dla uświadomienia, w jakim kierunku zmierzamy:
- 1. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być utworzona przez jedną lub więcej osób w każdym celu prawnie dopuszczalnym, chyba że ustawa stanowi inaczej.
- 2. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością nie może być zawiązana wyłącznie przez inną jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.
- 3. Wspólnicy są zobowiązani jedynie do świadczeń określonych w umowie spółki.
- 4. Wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki.
W tym artykule zawarta jest cała myśl początkowa. Z doświadczenia wiem, że ważnym (a może i najważniejszym) zapisem jest § 4 tego artykułu: „wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki”. A kto odpowiada i w jakim zakresie – o tym później.
W skrócie, cechy tej spółki są następujące:
- a) posiada osobowość prawną, a więc z tego tytułu:
1) samodzielnie odpowiada za swoje zobowiązania, a tym samym udziałowcy nie ponoszą odpowiedzialności za jej długi
2) działa poprzez swoje organy (powołane)
3) posiada swój kapitał zakładowy (powstały z udziałów – obecnie minimalna kwota 5.000,- zł)
4) może być jednoosobowa
5) może ograniczać działalność konkurencyjną wspólników
6) może funkcjonować jako spółka w organizacji
7) może zostać utworzona w innym celu aniżeli prowadzenie działalności gospodarczej
Artykuły 152 i 153 Kodeksu dotyczące tych spółek dotyczą: udziałów wspólników oraz wysokości kapitału zakładowego. Ważniejszymi elementami tych zapisów są, że udziały mogą mieć równą wartość nominalną bądź też zostać ustanowione jako udziały o nierównej wartości. To rozróżnienie oznacza, że pierwsze nie mogą być dzielone, drugie mogą być dzielone, jednak udziały dzielone nie mogą być niższej wartości niż 50,- PLN.
W przypadkach spółki jednoosobowej, gdzie występuje jedyny wspólnik spółki z o.o., należy pamiętać o zapisie artykułu 156, który mówi: „W spółce jednoosobowej jedyny wspólnik wykonuje wszystkie uprawnienia przysługujące zgromadzeniu wspólników, zgodnie z przepisami niniejszego działu. Przepisy o zgromadzeniu wspólników stosuje się odpowiednio.
Na zakończenie części I omówienia tego tematu przytoczę w całości Art. 157 (umowa spółki z o.o.), który w zasadzie nie wymaga omówienia, a po prostu zapoznania się przed podjęciem takiego kroku.
- 1. Umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powinna określać:
1) firmę i siedzibę spółki
2) przedmiot działalności spółki
3) wysokość kapitału zakładowego
4) czy wspólnik może mieć więcej niż jeden udział
5) liczbę i wartość nominalną udziałów objętych przez poszczególnych wspólników
6) czas trwania spółki, jeśli jest oznaczony
- 2. Umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powinna być zawarta w formie aktu notarialnego
Tyle na dzisiaj teorii i uwag. Jak jest z realizacją zasad opisanych w Kodeksie w praktyce, to całkiem inna historia. Z doświadczenia wiem, że najlepiej jest na etapie aktu notarialnego – bo tego pilnuje Notariusz. Później realizacja i przestrzeganie Kodeksu jest różne. Pewne czynności, których nie da się pominąć, muszą być wręcz „wymuszane”. Niestety kultura prawna i dokumentacyjna ma jeszcze wiele do życzenia. Moim zdaniem czynności dokumentacyjne wymagają wiele wysiłku i przygotowania, a opłaty za obsługę spółek z o.o. są stosunkowo niskie, aby wykonywać je za organa spółki. Ten stan rzeczy powoduje często problemy natury prawnej i administracyjnej. Mam nadzieję, że cykl artykułów przybliży wiele spraw i co nieco poprawi sytuację w tym zakresie.